'Taksici bile çaldığı müziğe telif ödeyecek'

SAYIM ÇINAR

sayimc@superonline.com

Müzik eserlerinin ticari alanda kullanılması, telif hakkı doğurur. MESAM (Türkiye Musiki Eseri Sahipleri Meslek Birliği)’ın amacı da müzik eseri sahiplerinin eserlerinin kullanılmasından doğan haklarını idare ve takip etmek. Ayrıca telif bedellerini tahsil etmek ve hak sahiplerine dağıtmak...

MESAM Yönetim Kurulu Başkanı ve CHP Parti Meclisi Üyesi Faruk Demir ile görüştük. Öğrendik ki ülkemizde telif haklarından doğacak gelir 300 milyon dolar ama bunun ancak yüzde 10’u toplanabiliyormuş. Bu yıl MESAM işi sıkı tutuyor. Hastaneler, restoranlar, taksiler, mağazalar bile telif ödemek zorunda kalacak...

Almanya’daki GEMA adlı birlik, İstiklal Marşı’nı çalan Türk okulundan telif bedeli istemişti. Anlaşıldı ki İstiklal Marşı’nın telif hakları hiçbir zaman kamulaştırılmamış. Sorun nasıl çözüldü?

Alman Meslek Birliği GEMA, bundan böyle İstiklal Marşı ile ilgili herhangi bir telif talebinde bulunulmayacağını kabul etti, özür diledi. İstiklal Marşı’nın böyle sahipsiz bırakılmış olmasının sona erdirilmesi için MESAM, marşımızın kamulaştırılması konusunda yetkilileri göreve davet etti. İstiklal Marşı Bakanlar Kurulu kararı ile kamulaştırıldı.

MESAM nasıl çalışıyor?

MESAM, müziğin ticari kullanıldığı tüm alanlarda lisanslama çalışmalarını yürütüyor. Telif bilinci yerleşmedi. Ayrıca müzik kullanımı çok geniş ve farklı alanlara yayılmış durumda. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda da bazı eksiklikler var. Tüm bu sebepler yüzünden ülkemizde telif haklarının toplanması çok zor. Yurt çapında çeşitli alanlarda toplanamayan 300-500 milyon dolar arasında bir telif bedeli var. Yılda en az 300 milyon dolar toplamamız gerekirken 20 milyon dolara zor ulaşıyoruz. Takibe başladık. 2011’de telif ödemeyen yerlerde müzik susabilir.

MESAM’ın çalışmalarından bahseder misiniz?

Çalışmalarımız şu alanlarda sürüyor:

- Mekanik alan: MESAM; Kaset, CD, VCD gibi üzerine bandrol yapıştırılan ses kayıt materyallerinde eserlerin kullanılmasından doğan telif haklarını takip eder. Kaset ve CD’lerin çoğaltılmasına ilişkin izni vererek telif bedellerini tahsil eder ve üyelerine dağıtır.

- Radyo ve TV alanı: Müziğin yaygın kullanıldığı alanlar radyo ve televizyon yayınları. MESAM, Türkiye’deki ulusal, bölgesel, yerel ve tüm diğer kategorilerde yayın yapan radyo-televizyon kuruluşları ile üyeleri adına eserlerinin yayınına izin vererek toplu sözleşmeler imzalar. Bu kuruluşlardan aldığı müzik eseri kullanım listeleri doğrultusunda tahsilat yapar, üyelerine telif hak bedellerini dağıtır. Sözleşme imzalamayan yayın kuruluşlarına karşı da hukuki mücadele sürdürür.

- Genel lisanslama alanı: Müziğin kullanıldığı umuma açık ticari mekanlarda (otel, tatil köyü, kafe, bar, disko, restoran, tiyatro salonu, mağaza, ulaşım şirketi, konser salonları vb.) müzik eserlerinin telif hak ve bedellerinin takibi için kullanım izni veren sözleşmeler imzalar.

- Dijital alan: Müziğin kullanıldığı yeni alanları (cep telefonu zil sesi melodisi, internet) da takip eder.

“Ticari sunulan müzik telif hakkı doğurur”

Kahvedeki radyodan veya otobüsteki kasetten telif mi alınacak?

Evet. Müziğin ne şekilde çalındığının önemi yok. Müziğin ticari olarak topluma sunulduğu her alanda telif hakkı doğar. Telif kapsamına giren diğer örnekler; Oteller, tatil köyleri, kafeler, barlar, diskolar, restoranlar, tiyatro ve konser salonları, mağazalar, ulaşım şirketleri, stadyumlar, hastaneler, düğün salonları, santral bekleme müzikleri, taksiler...

Korsan yayınlarla nasıl mücadele ediyorsunuz?

Günümüzde korsanlık çeşitli şekillerde karşımıza çıkıyor. Kimi zaman sokaktaki tezgahlarda korsan kaset ve CD’ler görülüyor, kimi zaman müzik eserlerinin izinsiz yayınları oluyor. Sadece tezgahta satılan ürünler değil, diğer tüm alanlarda müziklerin izinsiz kullanılması da korsanlık. Günümüzde kaset ve CD korsanlığı genel kayıp içinde yüzde 10’luk bir paya sahip. En büyük kayıp ise yüzde 90 oranla temsili lisanslama ve dijital alanlarda yaşanmakta.

Türkiye’deki telif yasaları sizce yeterli mi?

Hayır. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu yeniden düzenlenmeli. MESAM olarak, yeni yasada eser sahiplerinin tek çatı altında olmasını öneriyoruz. Eserlerin kullanılmadan önce bizden izin alınmasını yasaya koydurmak istiyoruz. İzin verme ve yasaklama yetkisinin sadece MESAM’a ait olmasını istiyoruz. Bugün eser sahipleri, hakkının yüzde 10’unu alabiliyor. Hepsini toplayabilirsek yüzde 100’ünü alır.

Yeni yasa ne zaman çıkar?

Geçtiğimiz ağustos ayında meslek birliğimize gönderilen “5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Taslağı” yönetim kurulumuz ve hukukçularımız tarafından incelendi. Görüş ve önerilerimizi Kültür Bakanlığı’na ilettik. Ancak henüz değişiklikle ilgili herhangi bir somut adım atılmadı. MESAM olarak yasada özellikle değişmesini istediğimiz madde, aynı alanda tek meslek birliği olması konusu. Böylece eser sahibi sanatçılar tek çatı altında toplanacak ve hakların toplanmasında herhangi bir kayıp yaşanmayacak.

(29.01.2011 tarihli Cumartesi Postası'ndan alınmıştır.)