Giriş
Çocukluğumuz boyunca en çok aldığımız uyarıların başında gelir “Evladım ellerini yıka!” O zamanlar bize sıkıcı gelse de, kendi çocuğumuz olduktan sonra biz de aynı cümleyi tekrarlarken buluruz kendimizi, “Ellerini yıkadın mı?” gibi küçük değişikliklerle. İşte bu son derece basit gibi gelen uyarıyı artık sadece büyüklerden değil, her yerden duyacak çocuklar... Çünkü Sağlık Bakanlığı sabun üreticileriyle birleşerek ‘Suya Sabuna Dokunun’ adı altında bir kampanya başlattı. Sadece temiz olmak için değil; altında çok büyük, hatta ölümcül nedenler yattığı için başlatıldı bu kampanya. Öncelikle acı gerçekle yüzleşebiliriz. Kişi başına düşen sabun tüketimimiz dünya standartlarının çok altında. Kişi başına düşen yıllık katı sabun tüketimimiz 600 gram, sıvı sabun tüketimimiz ise sadece 100 gram. Daha da ilginci, ülkemizde çeşitli şehirlerde yapılan araştırmalarda, işletmelerin yüzde 20’sinde hiç sabun kullanılmadığı belirlenmiş. Ellerimizi su ve sabunla sıkça yıkamak için çok önemli nedenlerimiz var. İşte birkaçı...
* Sabun ile el yıkama çocuk ölümlerinin önemli bir kısmından sorumlu olan diyare ve pnömöni gibi hastalıkların önlenmesinde en etkili ve ucuz yoldur. Her yıl 3.5 milyon çocuk diyare ve pnömöni nedeniyle beş yaşından önce kaybedilmektedir. (Kaynak: UNİCEF, State of the World’s Children 2008)
* Okullarda, evlerde ve toplumda yemekten önce, tuvaleti kullandıktan sonra sabun ile el yıkama alışkanlığının teşvik edilmesi, herhangi bir aşı veya tıbbi müdahale ile karşılaştırıldığında diyareden ölümlerin yaklaşık yarısını ve akut solunum yolu enfeksiyonlarından ölümlerin dörtte birini önleyerek daha fazla çocuğun yaşamasını sağlayabilmektedir.
* Dünyada insanların büyük bir çoğunluğu ellerini sadece su ile temizler. Birçok ülkede sadece su ile yıkamanın görünür kirlerin uzaklaştırılmasının yeterli olduğu düşünülür. Fakat ellerin sadece su ile yıkanması, sabun ile yıkanmasıyla karşılaştırıldığında mikroorganizmaların uzaklaştırılmasında daha az etkilidir. (Kaynak: Global Handwashing Day 15 October, Planner’s Guide)
* Dünyada el yıkamanın önemli olduğu kritik durumlarda (kritik durumlar; tuvaletten sonra, çocuk bezini değiştirdikten sonra ve yiyeceklere dokunmadan önce) sabun ile el yıkama yüzde 0 ile yüzde 34 arasında değişmektedir. (Kaynak: Global Handwashing Day 15 October, Planner’s Guide)
* Başka bir çalışmaya göre evde sabun olduğu halde el yıkamada sabun kullanımı yüzde 3 ile yüzde 47 arasında değişmektedir. (Kaynak: Scott, B., Curtis, V., Rabie, T. (2003): Protecting children from diarrhea and acute respiratory infections: the role of hand washing promotion in water and sanitation programmes. Regional Health Forum WHO South-East Asia Region, 7, 42-47)
* Sabun kullanmak yıkamaya ayrılan süreyi uzatır, mikroorganizmaların çoğunu taşıyan yağ ve kirlerin çıkmasını, ovmayı ve sürtmeyi kolaylaştırarak sağlar.
* Sabun ile el yıkama temizlik hissi ve hoş bir koku verdiği için bu davranışı teşvik etmektedir. Uygun kullanıldığında tüm sabunlar hastalıklara sebep olan mikroorganizmaların uzaklaştırılmasında eşit derecede etkilidir. (Kaynak: Global Handwashing Day 15 October, Planner’s Guide)
* Çeşitli çalışmalarda, hijyen eğitiminin ve el yıkamanın teşvik edilmesi ile ishalli hastalık vakalarında yüzde 45’lere varan azalma tespit edilmiştir. Ayrıca el yıkamada sabun kullanımı birçok hastalığın (Hastane enfeksiyonları, Hepatit A ve E, Tifo, Dizanteri, Norovirüs enfeksiyonu, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, idrar yolu enfeksiyonu gibi) sıklığını azaltmaktadır. El yıkama ayrıca grip gibi solunum yolu enfeksiyonları sıklığını da yüzde 30 azaltmaktadır.
* Sabun ile el yıkama aynı zamanda paraziter hastalıkların, trahoma gibi göz enfeksiyonlarını ve impetigo gibi deri enfeksiyonlarının da görülme sıklığını azaltmaktadır. (Kaynak: Global Handwashing Day 15 October, Planner’s Guide)
