Giriş
Sanata bakış: Semra Ertalay
Her bir eserini yoğun emek sonucu ortaya çıkaran Geleneksel Türk Sanatları alanında Yüksek Lisans sahibi Semra Ertalay’ı yakından tanımaya ne dersiniz?
Geleneksel Türk Sanatları alanında yüksek lisans sahibi bir sanatçı olduğunu biliyoruz. Bilmediğimiz neler var, neler yaptın ve şimdilerde neler yapıyorsun?
Yüksek lisans tezimi verdikten sonra kurumsal iletişim alanında çalışmaya başladım. Hala daha da çalışıyorum.Güzel sanatlarla ilgisi olmayan farklı bir sektördeyim. İş hayatındayken yeni eserler ortaya çıkarmak zorlaşıyor ama imkansız tabi ki değil. Sadece bitecek işin süresi uzuyor. Şu an işe gidiyorum ve geri kalan zamanlarda koleksiyonumu tamamlamak için çalışmalar yapıyorum.
Güzel sanatlarla ilgisi olmayan bir sektörde olduğunu söyledin. Peki nerede başladı sanat hayatın? Çocukluğundan beri belli miydi, yoksa farklı yönlendirmeler veya yaşadıklarınla mı şekillendi?
Çocukken hep astronot olmak isterdim. Sanırım uzayda yerçekimi olmadığı için uçmak fikri güzeldi. Fakat tüm ailemin Fransız eğitimi almasından dolayı beni de o şekilde yönlendirdiler ve böylece ortaokula başlayınca unuttum astronot olmak istediğimi. Zaten o yaşta isteklerin çok kale alınmıyor.Babam inanılmaz güzel resim yapar hayalden veya bakarak ama uçak mühendisliği okudu. Sanırım babamdan geliyor benim de ilgim. Yetenek demiyorum; resimde yetenek diye bir şeye inanmıyorum. İsteyen herkes çizebilir diye düşünüyorum.Lisede başarılı değildim açıkçası. Lise sonda daha ne olmak istediğimi bilmiyordum bile ama fen-matematik bölümü öğrencisiydim. Hayata yönelik hiç plan yapmamıştım. Lisede vitray yapabiliyordum ya da boyalarla tahtalara manzara yapabiliyordum; yani resimsel şeylere ilgim vardı.Ben farkında değildim, yetenek olarak adlandırmıyordum ama annem farkındaydı herhalde. Bundan dolayı annem baktı ben kendi kendime bir meslek seçmiyorum yetenek sınavına gir dedi. Böyle başladı yani.
Güzel bir yönlendirme olmuş açıkçası. Sonrasında hiç durmadın sanırım; yüksek lisans seviyesine kadar devam ettin. Geleneksel Türk Sanatlarına yönelmenin sebepleri ve eğitim sürecinde yaşadıklarınla ilgili biraz bilgi verebilir misin?
Güzel sanatlar aklımda yokken ben zaten el becerisi ile yapılan işlere ilgiliydim. Defter alır sayfalarına soyut çizimler yapardım. Ve çizimlerimde çok detay olmasını da severdim. Herhalde bu nedenle tezhip minyatür okumak istedim. Benim için uygun bir bölüm olduğunu düşündüm. Geleneksel Türk Sanatları bölümü ilk tercihimdi zaten. Fakat okulun ikinci senesi gelince ana sanat dalı olarak tezhibi seçmedim çünkü okula girdikten sonra bana kalıplar içinde sıkışıp kalmış hissi uyandırdı. Öğrencileri hocaları gözlemleyebiliyordum.Halı kilim bölümünün öğrencileri daha özgürdü daha neşeliydi. Her ana sanat dalının özünde zaten çizim vardı. Ben de tezhip düşüncesiyle girip halı kilim bölümünü seçip baskı okuyan biri oldum. İyi ki öyle yapmışım.Baskıda tamamen özgür kaldım. Hocalar tarafından yönlendirmeler oldu tabi ama özümü değiştirmem için değil özümü bulmam içindi bunlar. Ben iyi hocalara denk geldim açıkçası. Ve şu an düşündüğümde geleneksel kokmayan desenler yapmamın nedeni bu şekilde bir eğitim sürecinden geçmiş olmam.
Genelde karakalem ve cam kalemi ile ürettiğin eserler var. Senin eserlerini incelerken çok yoğun bir emek ve titizlik ürünü olduklarını da görebiliyorum. Bir eserinin üretim sürecinde yaşadıklarından kısaca bahsedebilir misin?
Çok detaycıyım; o şekilde kendimi ifade ettiğimi düşünüyorum. Titizlik konusunda temiz çalışmayı severim. Bir çizgi çiziyorsam net olmalı, temiz olmalı ve her yeri aynı güçte olmalı gibi bir düşüncem var. Ayrıca ya siyah ya beyaz olmalı grilere girmeyi çok sevmiyorum.Eserlerimin hepsi şifreli. Yani her eserde bir insanın sakladığı gizli kalmış ya da kimseye söyleyemediği sırlarını soyut veya somut olarak anlatıyorum. Bu tanıdığım biri de olabilir tanımadığım biri de.Tanıdığım kişilerde süreç daha hızlı ilerliyor. Düşünme aşaması bir hafta kadar sürüyor. Bir olayı, konuyu nasıl ifade edeceğime karar veriyorum. Soyut olacaksa çalışma üstünde o an içimden gelen şekilde çiziyorum. Somut olanlar için araştırma yapıp formuna karar veriyorum.Eskizini çizmiyorum ama neyi nereye koyacağıma önceden karar veriyorum. Sonra taslağını çiziyorum. Yerleştirmede yanlış çizersem ya da boya dökülünce, silmiyorum; demek ki orada olması gerekiyor diye düşünüyorum. Yanlış olanın etrafına düşünmediğim yeni şeyler çizip anlamlaştırıyorum.
Ana hatlarını biraz detaylı çizmek 4–5 günümü alıyor. Bitirmek de iş yoğunluğuma göre değişiyor. Ama şunu söyleyebilirim hiçbir resim başlarken düşündüğüm gibi bitmiyor. Mutlaka değişiyor. Sinirli, yorgun, mutlu veya üzüntülü olduğumda bu o an çizdiğim şeylere yansıyor. Ya çok boşluklar artıyor ya detaylar ya da çok siyah ton giriyorum. Bu nedenle baştan şu şekilde olur diye söz verebileceğim bir şey değil.Tanımadığım kişiler de ise bu sürece ek tanıma süreci ekleniyor. Kişi zaten kendisine resim yapacağımı biliyorsa birkaç saatte bile o veriyi elde edebiliyorum; çünkü anlatıyor. Güven esastır, bana anlattığını kimseye söylemeyeceğime inanması ve bazı şeyleri anlatması gerekiyor. Yoksa ortaya çıkan karşı tarafı tatmin etmeyebilir.
Sanatının ruh haline göre değiştiğinden bahsettin; sanat felsefenin temelinde ne yatıyor? Kalemi eline aldığında nasıl bir duygu yaşıyorsun?
Sanat felsefem tamamıyla kendimi mutlu hissedeceğim şeyler yapmak. Yaptığım şeyi önce benim sevmem lazım, güzel oldu ya da olabileceği buydu demem lazım.Kalemi elime aldığımda zaten içimden ne geliyorsa onu çiziyorum. Bazen yaptığım resme 3–4 ay dokunmadığım oluyor. Aramıza soğukluk giriyor. Sonra günlerce masa üstünde olduğunu görmüyorum ama bir gün gözüm takılıyor. Tekrar başlayınca bu sefer başından kalkamıyorum. Şurası da burası da derken sabah oluyor. 16 saat çizdiğimi biliyorum; belki 2–3 sefer yemek yemişimdir o kadar. Masadan kalkınca her yerim ağrıyor ama çok önemli değil.
Etkilendiğini düşündüğün ya da çok sevdiğin sanatçılara geçelim. Var mı böyle isimler?
Vivienne Westwood modacı ama desenleri aklıma bir şeyler getirir. Yine Hüseyin Çağlayan tasarımları çok geometrik geliyor bana ayrıca çok yaratıcı. Etkilendiğim biri olduğunu düşünmüyorum; hatta ben araştırmam. Evet sergileri gezerim ama benzemesin diye daha çok çaba gösteririm. Etkilenmek bence özgünlük değil. Fakat düşünüce Wassily Kandinsky, Jackson Pollock ve Jean Du Buffet sanatçıların eserlerine bakınca hoşuma gidiyor.
Sence sanat bir toplumun her kesimini geliştirebilecek düzeyde etkili olabilir mi?
Herkesin beğendiği bir renk, çizgi ya da görsel vardır. İnsanlar sadece ne sevdiğini, nerede arayacağını ve en önemlisi neye ihtiyacı olduğunu bilmiyor. Bilse her şey çok daha farklı olurdu; çünkü sevdiği şeyin peşinden giderdi. Ya yapan birini arardı ya da kendi üretirdi. Ama bence eskiye göre büyük bir gelişme var.Eskiden güzel sanatlar okuyorum denildiğinde önem verilmezdi, iş olarak görülmezdi şimdi ise özel güce sahip olduğumuzu düşünüyorlar, keşke ben de yapabilsem diyorlar. Belki biraz yavaş ama sanata olan sevgi büyüyor. Siz hiç yıllar öncesinde: “Kursa gidiyorum çamurdan heykel yapıyorum, diyen bir yetişkin duydunuz mu? Duyulduğunda garip bakan o gözler şu an o tarz bir kursa gitmek için hevesleniyor.
Peki, sanatın sende yarattığı neler oldu? Veya seni bambaşka bir açıdan bakmaya iten bir olay ya da durumla karşılaştın mı?
Tarzımı yaratmak planlı bir şey değildi. Tanıdığım sanatçı insanlar neden resim yapmadığımı sorardı, ben de: “Ne yapayım, ben resim çizmeyi bilmiyorum, derdim. Gülerlerdi. Bir gün bir tanesi “bana bir şey yapsana, içinden ne geliyorsa, dedi. Ben de birkaç ay düşündüm ve böyle bir tarz çıktı. Kendi içinde değişim yaşadı.Soyut, somut dengesini değiştirdim. Grileri sevmediğimi fark ettim; onlar yok oldu. Renkleri gerçek hayatımda çok severim ama resimlere yakışmadığını düşünürüm. Sonra malzeme değişimine gittim; farklı bir şey yapmak istedim. Renk girmek hem istedim hem istemedim. Ben de fon olarak farklı malzemeyle dahil ettim rengi. Pileksi renksiz ama renkli gibi olmasını sağladım. Çok sevdiğim 2–3 malzeme daha var. Şuan onlarla ne yapsam diye düşünüyorum.
Son olarak seni takip eden sanatseverlere söylemek istediğin bir şeyler var mı?
Kimse yeteneğim yok demesin. Sanat içten gelen duygularla dışa çıktığında bambaşka bir hal alıyor. Unutulmamalı ki sanat matematik değildir; kesin bir sonucu yoktur. Her bireyin ürettiği ürün sanat eseri olma adayıdır. Yeter ki sevdiği şeyi bulsun ve üretsin.
Sanatçının "SanatBulur.com" profiline bu linkten ulaşabilirsiniz.
