Büyükten küçüğe herkesin sorunu: Besin Alerjisi

Senim TANAY KARAKUŞ
senim.tanay@posta.com.tr

Dünyada alerjik hastalıkların başında besin alerjisi geliyor. Değişen yaşam koşullarının sebep olduğu aşırı hijyen takıntımız başta olmak üzere pek çok faktör nedeniyle vücudumuz en ufak şeye tepki verir oldu. Ne yesek ne içsek hatta ne solusak bizi hasta etmeye yetiyor. Peki büyük küçük demeden hemen hemen herkesi etkileyen besin alerjisi konusunda neler biliyoruz?

İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı Ve Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Zeynep Tamay ile Besin Alerjileri Farkındalık Haftası kapsamında konuştuk:

20 yıl öncesine baktığımızda insanların alerjiden neredeyse haberdar olmadığını görüyoruz. Oysa şimdi her 5 çocuktan 1'i alerjik. Bunun nedeni ne?

Değişen yaşam koşullarıyla birlikte alerjik hastalıkların arttığını görüyoruz. Alerjik hastalıklar özellikle şehir hayatına geçişle birlikte artış gösterdi. Bugünkü bilgiler ışığında, vücudumuzda kendi hücrelerimizden çok daha fazla sayıda mikroorganizma bulunduğunu biliyoruz. Bilimsel veriler, sayıları trilyonları bulan bu dost mikropların sağlıklı bir bağışıklık sistemi ve sağlıklı bir yaşam için gerekli olduğunu gösteriyor. Modernleşme ile içme sularının temizliği, daha az parazit hastalıkları, evlerde daha iyi hijyen koşullarının sağlanması bizim için zararsız olan dost mikroorganizmaların azalmasına neden oldu. Dolayısıyla bağışıklık sistemimiz daha önceden zararsız gördüğü şeyleri alerjen olarak kabul etmeye başladı ve böylece alerjik hastalıklar arttı.

BELİRTİLER KİŞİDEN KİŞİYE DEĞİŞEBİLİYOR

Besin alerjisi hangi şikayetlere neden oluyor? Hangi besinlerin alerjenliği daha yüksek?

Besin alerjileri karşımıza çok çeşitli ve farklı şekilde çıkabilir. Bir bebekte kusma, karın ağrısı, sulu, sümüklü, kanlı kaka olarak sindirim sistemine ait belirtileriyle kendisini gösterebilir. Başka bir bebekte ciltte kuruluk, egzama, ciltte kızarıklık gibi deri bulgularıyla ortaya çıkabilir. Diğer bir bebekte alerjik besinle ilk karşılaşmada yüzde, vücutta kızarma, nefeste tıkanma gibi çok ciddi bulgular olabilir. Çocuklarda alerjiye en fazla neden olan besinler inek sütü ve yumurtadır. Bununla beraber buğday, soya, yer fıstığı, kabuklu deniz ürünleri ülkemizde fazla olmasa da dünyada en sık alerjiye neden olan besinlerdir.

Besin alerjisi olan bir kişi o gıdayı yemese bile bulunduğu ortam dolayısıyla bundan etkilenir mi?

Çok ciddi besin alerjisi olanlar alerjik olduğu besini yemese de kokusunu soluması veya besine temas etmesi alerjik reaksiyona neden olabilir. Örneğin ciddi balık alerjisi olan bir kişi balık pişerken, inek sütü alerjisi olan bebek süt kaynarken çıkan buharı soluduğunda etkilenebilir veya peynire elini süren bir çocuk gözünü kaşıdığında alerji belirtileri ortaya çıkabilir. Ancak yine de bunlar nadir durumlardır.

Bebeklerde besin alerjisini anlamın en kolay yolu ne?

Bebeklerde besin alerjisine ait belirtiler besinle genellikle ilk karşılaşmada ortaya çıkar ve bebek her karşılaştığında belirtiler aynı şekilde tekrarlar. Ancak bazen belirtiler besin alındıktan sonra hemen ortaya çıkmaz, belirtilerin ortaya çıkması 2-3 günü bulabilir. O zaman doğrudan besin alerjisinden şüphelenmek zordur.

'SAĞLIKLI BİR GEBELİK GEÇİRİN'

Anne karnındayken bebeği alerjiden korumak için neler yapılabilir?

Anne karnındayken bebeği alerjiden korumak için sağlıklı bir gebelik dönemi geçirmek önemli. Bunun için annenin doğal ve sağlıklı ürünlerle beslenmesi, sigarayla karşılaşmaması, mümkün olduğunca hava kirliliğinin az olduğu temiz bir çevrede olması, gerekmedikçe antibiyotik kullanmaması önerilir.

Anne sütü bebekte alerjiye yol açar mı?

Hiçbir annenin sütüne karşı bebeğinde alerji gelişmez. Ancak annenin yediği her besin işlendikten sonra anne sütüne az miktarlarda geçer, bebek bu yolla annenin yediği besinlerle de bir bakıma tanışmış olur. İnek sütü alerjisi olan bir bebeğin annesi süt ve sütlü ürünler tükettiğinde bebekte alerjik semptomlar olabilir. Bu durumda annenin süt ve sütlü ürünleri tüketmemesi gerekir. Eğer anne sütü yoksa o zaman bebeğe alerjen içermeyen özel mamalar önerilir.

Çocuklukta başlayan besin alerjisi yetişkinlikte de devam eder mi?

Çocuklukta başlayan besin alerjilerinin çoğunluğu 3-5 yaş civarında geçer. Ancak çok ciddi alerjisi olan çocukların alerjisi ergenlik bazen de erişkin yaşlara kadar devam edebilir.

STRES BESİN ALERJİSİNİ TETİKLİYOR

Peki çocukken alerjisi olmayan birinde yetişkinlik döneminde besin alerjisi gelişir mi?

Yetişkinlik döneminde de daha az sıklıkla olmakla birlikte besin alerjisi gelişebilir. Ancak erişkinlerde tablo daha ciddi ve daha kalıcı olur. Erişkinlerde fıstık alerjisi, istakoz, midye gibi kabuklu deniz ürünlerine karşı alerji daha sıktır. Değişen çevresel koşullar, stres herhangi bir zamanda bağışıklık sisteminin farklı yanıt vermesine neden olabilmekte ve besin alerjisi ortaya çıkabilmektedir. Ancak bu kişiler alerjiye yatkınlığı olanlar kişilerdir. Erişkinlerde bazen de solunum yoluyla alınan alerjenler kişiyi duyarlılaştırarak besin alerjisine yol açar. Örneğin polen alerjisi olan bir kişide bazı meyveler çiğ yenildiğinde dudaklarda şişme, ağızda kaşıntı gibi belirtilere yol açabilir.

BESİN ALERJİSİYLE İLGİLİ 5 ÖNEMLİ NOKTA 1- Bebeklerde en sık alerjiye neden olan besinler inek sütü ve yumurta beyazıdır. 2- İnek sütü alerjisi olan bir bebek süt ile birlikte peynir, yoğurt, tereyağı, krema gibi sütlü ürünlerin hiçbirini tüketmemesi gerekir. 3- Çocukluk çağında görülen besin alerjilerinin büyük bir kısmı geçicidir. 4- Besin alerjisi huzursuzluk, karın ağrısı, kusma, sümüklü kaka, kanlı kaka, iştahsızlık, kuru cilt, egzama, vücutta kızarıklık, kabarıklık gibi çok çeşitli belirti ve bulgular ile ortaya çıkabilir. 5- Besin alerjisinde korunmada hamilelik döneminden itibaren sağlıklı beslenme, sigarasız ortam, gereksiz antibiyotik kullanımının önlenmesi, vajinal doğum, anne sütü ve doğru beslenme önemlidir.

BESİN ALERJİSİ İLE BESİN İNTOLERANSI AYNI ŞEY Mİ?

Alerjinin aksine besin intoleransı (besin hassasiyeti), genelde hayatı tehdit edici olmayan ancak bir besinin fazla tüketilmesi sonucu vücutta oluşan rahatsızlıkları ifade eder. Besin alerjisi ise protein yapısındaki besin bileşenlerinin vücut tarafından yabancı olarak algılanması sonucu oluşan ciddi bir durumdur ve hayatı tehdit edebilir. Bu nedenle besin alerjisini, intolerans testleriyle tespit etmeye çalışmak yanlıştır.